Ostrzeszów, 22 lutego 2019 roku, godz. 17.00
Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Ostrzeszów

Dlaczego taki temat?

Debata o kulturze, czyli o dorobku materialnym, intelektualnym i duchowym społeczeństwa w naszej ostrzeszowskiej okolicy, określonej precyzyjnie przez Mariana Pilota jako Matecznik. Wieloznaczne pojęcie kultury możemy określić jako zespół wszelkich wartości wytworzonych przez człowieka, czyli twórcę – dobrego rzemieślnika, wykształconego naukowca czy też utalentowanego artystę. Tak ogólnie możemy zakreślić temat naszych rozważań.

Dlaczego tutaj?

Myśląc o historii naszego regionu i jego specyficznym usytuowaniu należy zwrócić uwagę na ważne czynniki – kilkuwiekowy podział ziemi ostrzeszowskiej przez zabór pruski i rosyjski (granica na Prośnie) i wzajemne przenikanie się obszarów Wielkopolski i Śląska. Dodając do tego migracje ludności wynikające ze zdarzeń historycznych i konieczności administracyjnych otrzymujemy tygiel kulturowy naznaczony genotypem kreatywności. To tutaj żyli i tworzyli nasi znamienici przodkowie różnych narodowości i wyznań, o których selektywnie w zależności od konfiguracji ustrojowych sobie przypominamy.

Dlaczego teraz?

Organizatorami debaty są Stowarzyszenie Regionalny Ośrodek Dokumentacji WIEŻA 1916 i Stowarzyszenie RADOŚĆ CZYTANIA. To ważne, dlaczego dwie niezależne organizacje decydują się na społeczną dyskusję o sprawach ważnych dla ogółu, a spychanych ciągle przez gospodarzy regionu na margines, mianowicie:

1. Stowarzyszenie ROD WIEŻA 1916 zrzeszające twórców audiowizualnych mając gotowe projekty adaptacji i zezwolenie Urzędu Ochrony Zabytków przy partnerskiej współpracy Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu od 10 lat usiłuje bezskutecznie przekonać włodarzy miasta i gminy Ostrzeszów do przebudowy nieczynnej wieży ciśnień i zorganizowania w niej Ośrodka Edukacji Artystycznej.

2. Od kilku lat miłośnicy fotografii spotykają się w Bibliotece Publicznej i Muzeum Regionalnym na zajęciach warsztatowych czy też wystawach zbiorowych i indywidualnych. Jednak to za mało, aby świadomie posługiwać się nowym uniwersalnym językiem jakim jest fotografia i sztuki wizualne. Dr Wiesław Przybyła wyjaśni to w raporcie „Edukacja artystyczna w szkołach i instytucjach regionu ostrzeszowskiego”.

3. Ostrzeszowscy hipsterzy – młodzi niezależni i utalentowani artyści – w ubiegłym roku zaczęli dopominać się w mediach społecznościowych o swoją formalną obecność w życiu naszego środowiska. Prof. Piotr Łuszczykiewicz opowie o znaczeniu awangardowych twórców dla lokalnych społeczności w wykładzie „Hipsterzy jako współcześni autentyści”

4. I ostatni przyczynek do debaty to apogeum ignorancji na temat kultury w ubiegłorocznych przedwyborczych dysputach kandydatów na włodarzy miasta i regionu, podczas których pojęcie kultury kojarzono tylko ze sportem i turystyką.

Wobec powyższego nadszedł czas, aby pamiętając o przeszłości przypomnieć rolę kultury i zauważyć obecność jej twórców w naszym regionie.

Zapraszam na debatę

Stanisław Kulawiak – prezes Stowarzyszenia Regionalny Ośrodek Dokumentacji WIEŻA 1916

Malarz i grafik Edward Haladyn z jednym z ostatnich swoich obrazów, Ostrzeszów 2007, fot. Grzegorz Kosmala

GAZETA OSTRZESZOWSKA nr 36 z dnia 3 maja 1930 r. zamieszcza dokładną historię Towarzystw Czytelni Ludowych z okazji ich 50 lat działalności w Wielkopolsce i powiecie ostrzeszowskim. T.C.L. krzewiły oświatę i kulturę narodową na ziemiach pod zaborem pruskim i edukowały przyszłych nauczycieli oraz kadry urzędnicze dla wyzwolonej w 1918 r. ojczyzny. Całostronicowy opis historyczny z G.O. uzupełniamy fragmentem „Sprawozdania z działalności Komitetu Powiatowego T.C.L. na powiat ostrzeszowski w latach 1908-1912, 1-go lipca” zamieszczonym w „Przewodniku Ostrzeszowskim” w 1912 r. Artykuły ilustrujemy zdjęciem ostrzeszowskich działaczy T.C.L. z opisem na rewersie wykonanym przez Atelier Ilona Ostrowo prawdopodobnie w 1912 r. oraz fotografią uczestników Kursu bibliotekarzy T.C.L. na powiat ostrzeszowski z 1913 r.

Historia Towarzystwa Czytelni Ludowych, „Gazeta Ostrzeszowska”, 1930 r., nr 36

Rozwój czytelnictwa T.C.L. w powiecie ostrzeszowskim w latach 1908-1912 (fragment szerszego sprawozdania), „Przewodnik Ostrzeszowski”, 1912 r., str. 13

Zdjęcie ostrzeszowskich działaczy Towarzystwa Czytelni Ludowych wykonane przez Atelier Ilona Ostrowo prawdopodobnie w 1912 r

Rewers zdjęcia wykonanego przez Atelier Ilona Ostrowo z wymienionymi nazwiskami działaczy T.C.L.

Kurs bibliotekarzy T.C.L. na powiat ostrzeszowski, 1913 r.

Opracowano na podstawie materiałów z Archiwum Cyfrowego w Poznaniu, Muzeum Regionalnego w Ostrzeszowie oraz zbiorów prywatnych Jana Taylora i Grzegorza Kosmali

Stanisław Czernik w latach trzydziestych ubiegłego wieku w Co i jak, czyli 13 tezach autentyzmu napisał m.in., że

Autentyzm obejmuje wszystkie dziedziny sztuki i życia. Jest wyrazem światopoglądu. Jakiego? Oto pytanie, które powinno nas zaniepokoić.

To samo możemy dzisiaj powiedzieć o kulturze. Spróbujmy określić nasz dorobek i odpowiedzieć na równie nurtujące pytanie o obecności kultury i jej twórców w naszym konkretnym miejscu i czasie.

Piątek 22 lutego 2019 r., godz. 17.00

Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Ostrzeszów (plac Borek 17)

Zapraszamy!

Stowarzyszenie Regionalny Ośrodek Dokumentacji WIEŻA 1916
Stanisław Kulawiak, tel. 605 622 991
esku@kulawiak.pl

Stowarzyszenie RADOŚĆ CZYTANIA
Dorota Owczarczak, tel. 795 235 213
dyrektor@bp.ostrzeszow.pl

Drukarnia i oficyna Mariana Malinowskiego była do roku 1918 w naszym mieście ważną ostoją polskości, a w okresie międzywojennym centrum życia kulturalnego i społecznego. Marian Malinowski pełnił szereg ról publicznych, m.in. w okresie 1921–1925 był przewodniczącym rady miasta, a w 1937–1938 wiceburmistrzem. Zaangażował się również w plebiscyt na Górnym Śląsku (20 marca 1921 r.), sprawując funkcję skarbnika plebiscytowego. Jako właściciel drukarni należał do Towarzystwa Przemysłowców, które wprowadzało młodych przedsiębiorców w rzemiosło poprzez sekcje Towarzystwa Terminatorów. Aktywnie uczestniczył w działalności teatru amatorskiego i towarzystw śpiewaczych. We współpracy z Katolickim Stowarzyszeniem Młodzieży Miejskiej zorganizował wiele widowisk i spektakli teatralnych, m.in. 8 listopada 1931 r. wystawiono sztukę „Dla Chrystusa”, którą wyreżyserował. W 1938 r. został wybrany na wiceprezesa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP), organizacji paramilitarnej promującej lotnictwo sportowe, komunikacyjne i wojskowe, a w roku 1939 r. został jej prezesem.
W okresie II wojny został wysiedlony przez Niemców do Generalnej Guberni, do wsi Mrozy, woj. mazowieckie. W latach 1940–1944 mieszkał w jednym domu z rodziną Bieńków w miejscowości Iwowe, gdzie pełnił funkcję wójta. Po wojnie wrócił do Ostrzeszowa.

Zamieszczamy kolejny nieznany do tej pory wiersz Stanisława Czernika pt. Nokturn opublikowany w 98 numerze „Gazety Ostrzeszowskiej” z 1923 roku.

Stanisław Czernik Nokturn

Pada czarny śpiew
Na pokutną duszę.
Pada czarny śpiew.
Jak nieznany śnieg.

Śpiewać, śpiewać muszę
śpiew, co jest jak gniew,
śpiew, jak czarny śnieg,
co padł na mą duszę.

Opracował na podstawie materiałów archiwalnych Grzegorz Kosmala, prawnuk Mariana Malinowskiego.

Marian Malinowski, około 1950 r.

Opublikowany wiersz Stanisława Czernika pt. Nokturn

Drukarnia, skład publikacji ze czcionek w kasztach. Na pierwszym planie Janina Kubiak, Franciszka Nowicka, Marian Malinowski z córką Ireną, w środku Agnieszka Kędzia, od 1932 r. Fabrowska

Dożynki, Ostrzeszów 4.08.1907 r., po lewej strony w kapeluszu i wąsami autor zdjęcia Marian Malinowski

100-LECIE WYDANIA PIERWSZEGO NUMERU GAZETY OSTRZESZOWSKIEJ (1.04.1919 R.) — cz. II

„Gazeta Ostrzeszowska” wydawana była w Ostrzeszowie w okresie międzywojennym, pierwszy numer ukazał się 1 kwietnia 1919 r., ostatni — 30 sierpnia 1939 r. Wydawcą i redaktorem gazety był Marian Malinowski (1882-1965), wykształcony w Berlinie, Kijowie i we Wrocławiu litograf, fotograf, drukarz i introligator. W 1908 r. przejął po wuju Ludwiku Bielawskim założoną w 1873 r. przy ul. Kościelnej drukarnię, księgarnię i introligatornię. Nakładem jego drukarni-oficyny ukazało się wiele znakomitych czasopism, książek i druków okolicznościowych. Oprócz „Gazety Ostrzeszowskiej” oficyna Malinowskiego wydawała również bezpłatny dodatek „Orędownik Ostrzeszowski”. W 1920 r. ks. radca Michał Perliński opublikował tutaj pracę Wspomnienia o mieście Ostrzeszowie bliższej jego i dalszej okolicy, zawierającą szczegółowe opisy parafii z okolic Ostrzeszowa, a Stanisław Czernik drukował redagowaną przez siebie w latach 1935–1939 słynną i znaną w całym kraju „Okolicę Poetów”. Drukowano tu także w latach 1936–1939 „Chudego Literata”, gazetkę koła polonistycznego przy gimnazjum salezjanów. Wysoki poziom reprezentowały „Nowiny Śpiewacze”, redagowane przez ostrzeszowian Ignacego Rozmarynowskiego i Stanisława Sarnowskiego oraz aptekarza z Kępna Aleksandra Feige. W latach 1931–1938 regularnie ukazywał się „Tygodnik Parafialny”, redagowany przez ks. prob. Grzegorza Kucharskiego. W 1939 r. Marian Malinowski został wraz z rodziną wysiedlony przez Niemców do Generalnej Guberni, do wsi Mrozy i Iwowe, woj. mazowieckie. Po wojnie wrócił do Ostrzeszowa. Socjalistyczna władza zabrała mu maszyny drukarskie, co uniemożliwiło wydawanie „Gazety Ostrzeszowskiej”. Przerażony nową rzeczywistością ustrojową, skupił się na życiu rodzinnym i drobnych pracach introligatorskich.

Zamieszczamy nieznany do tej pory wiersz Stanisława Czernika pt. Preludjum opublikowany w 97 numerze „Gazety Ostrzeszowskiej” z 1923 roku.

Stanisław Czernik Preludjum

Myśl biała, myśl senna, myśl śnieżna
Na pola się ściele bezgłośnie.
I rośnie tęsknota bezbrzeżna,
I wstaje sen blady o wiośnie.

Noc biała, noc senna, noc śnieżna,
Jak zjawa do myśli się wkrada.
I szumi tęsknota bezbrzeżna,
Cichutko, jak śnieg, kiedy pada.

Jest cisza. A dzwoni, jak dzwonki,
Śnieg biały — tak prawie bezgłośnie.
I noc jest, jak srebrne koronki,
Noc blada, co myśli o wiośnie.

Śnieg pada… Myśl śpiewa, myśl śnieżna,
I w dale ulata bezgłośnie.
I rośnie tęsknota bezbrzeżna,
A nocne sny szumią o wiośnie.

Winieta 93 numeru „Gazety Ostrzeszowskiej” z dnia 21 listopada 1923 r.

Opublikowany w tym numerze wiersz Stanisława Czernika pt. Preludjum

Ostrzeszowianie na wycieczce w Gdyni, drugi od lewej Stanisław Czernik, Gdynia, 23–24.08.1935 r

 

(…)
Jeśli można, żywicę zapalcie,
Nie poskąpcie garści smolnych drew.
Jeśli można, poezję pochwalcie
I ludowy — ten po rosie — śpiew.
(…)
Stanisław Czernik, Ostatni wóz

Znamienici twórcy naszej kultury przetrwali w swoich dziełach. Wobec historycznych komplikacji i trudności dnia codziennego potrafili pozostawić po sobie trwały ślad naznaczony piórem i pędzlem. Dla nas współczesnych to aksjomaty naszego miejsca i czasu w przestrzeni, korzenie naszej refleksji o ludzkiej egzystencji. Cóż po nas pozostanie, przeminą iluzoryczne zdobycze i dyplomatyczne sukcesy, a materialne atrybuty dnia codziennego stracą sens. Ocaleje dorobek kulturowy, pozornie niewymierna cezura pomiędzy życiem a śmiercią, którą tylko Twórcy dzięki swojej wrażliwości potrafią wypełnić uniwersalną treścią.

POSTSCRIPTUM

Szanowni Kandydaci na przyszłego gospodarza Ostrzeszowa i najbliższej okolicy!

Zasłuchani w słowotok Waszych dokonań i obiecanek, my prości rzemieślnicy sztuki prosimy o wysiłek zrozumienia roli kultury, czyli najprościej mówiąc całokształtu duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa, w naszej lokalnej rzeczywistości. Bez tych witalnych soków korzennych wszystko marnieje i znika w bezkresnej nicości.

W imieniu Stowarzyszenia ROD WIEŻA 1916

Stanisław Kulawiak